Është thënë se nëse nuk arrin të planifikosh, po planifikon të dështosh. Kjo është veçanërisht e vërtetë për menaxhimin e rreziqeve të fatkeqësive dhe klimës në çdo vend, por është ndoshta edhe më e rëndësishme në një vend si Shqipëria, i cili është i ekspozuar ndaj përmbytjeve, motit ekstrem, tërmeteve, zjarreve dhe rrëshqitjeve të dheut. Menaxhimi dhe zvogëlimi i rreziqeve që lidhen me ngjarje të tilla kërkon planifikim të ndërtuar mbi informacione të forta, ekspertizë dhe burime për të mbështetur aktivitetet për t’u përgatitur, për të zbutur dhe për t’iu përgjigjur fatkeqësive.
Në Shqipëri, bashkitë janë në vijën e parë kur bëhet fjalë për menaxhimin e rrezikut nga fatkeqësitë. Ata jo vetëm që punësojnë reaguesit e parë si policia dhe zjarrfikësit, por janë gjithashtu niveli i qeverisjes më afër qytetarëve dhe më të vendosurit për të ndjekur masat dhe veprimet për të reduktuar ndikimet e fatkeqësive në popullatë. Komunat kanë përgjegjësi ekskluzive lokale për reduktimin e rrezikut nga fatkeqësitë dhe mbrojtjen civile dhe, për të mbështetur menaxhimin e rrezikut nga fatkeqësitë, komunat pritet të ndajnë fonde të barasvlershme me 4% të buxhetit të tyre të përgjithshëm komunal. Për të mbështetur zbatimin, janë krijuar struktura institucionale si komitetet e mbrojtjes civile dhe po futen instrumente të reja, duke përfshirë vlerësimet e rrezikut, strategjitë e reduktimit të rrezikut nga fatkeqësitë dhe planet e emergjencës civile në nivel kombëtar, rajonal (qark) dhe vendor.
Ndërkohë që ekziston korniza për planifikimin e menaxhimit të rrezikut nga fatkeqësitë, mungesa e burimeve njerëzore dhe financiare shpesh çon në dështime të politikave. Shumë komuna kanë mungesë të stafit, të paaftë për të punësuar dhe mbajtur individë mjaft të kualifikuar për të ndjekur aktivitetet e duhura të menaxhimit të rrezikut nga fatkeqësitë. Dhe pavarësisht nga minimumi prej 4% i përcaktuar në legjislacion, ende duket se ka një konfuzion dhe keqkomunikim në lidhje me financimin e menaxhimit të rrezikut nga fatkeqësitë. Një pjesë e kësaj vjen edhe për faktin se Agjencia Kombëtare e Mbrojtjes Civile ka detyrimin të krijojë një Fond Solidariteti bazuar në legjislacionin e prokurimit publik për emergjencat që mund të mbështesë bashkitë sipas kërkesës.
Një kuti mjetesh për menaxhimin e rrezikut nga fatkeqësitë
Rregullimi i këtyre boshllëqeve të burimeve dhe informacionit është pra thelbësor për mbrojtjen e jetës dhe investimeve publike në infrastrukturë në Shqipëri. Një kuti e re veglash për integrimin e menaxhimit të rrezikut nga fatkeqësitë në planifikimin dhe buxhetimin komunal shqiptar, e zhvilluar nga Banka Botërore dhe Co-PLAN – Instituti për Zhvillimin e Habitatit me angazhimin e Agjencisë Kombëtare të Mbrojtjes Civile, synon ta bëjë këtë duke ofruar udhëzime për bashkitë se si për të përgatitur më mirë buxhetet e tyre afatmesme në mbështetje të menaxhimit të rrezikut nga fatkeqësitë. Kutia e mjeteve mbulon një sërë temash veçanërisht të rëndësishme për zbatimin e menaxhimit proaktiv të rrezikut nga fatkeqësitë, duke përfshirë planifikimin, përgatitjen e buxhetit, prioritizimin e projekteve dhe mobilizimin e burimeve.
Planifikimi i shëndoshë nuk është i mundur pa informacion të fortë dhe të besueshëm, në këtë rast mbi rreziqet e fatkeqësive dhe humbjet e kaluara nga ngjarjet katastrofike. Prandaj, Kutia e Veglave përfshin udhëzime që ndihmojnë në krijimin, unifikimin dhe menaxhimin e të dhënave në nivel lokal për menaxhimin e rrezikut nga fatkeqësitë. Kjo bazohet në gjetjet dhe rekomandimet e një raporti tjetër të Bankës Botërore, të zhvilluar në bashkëpunim me Mott MacDonald, mbi Përmirësimin e informacionit të rrezikut dhe humbjes nga fatkeqësitë në Shqipëri , i cili ofron udhëzime se si të përmirësohet mbledhja, aksesi dhe përdorimi i humbjeve, rrezikut të gjeoreferencuar nga fatkeqësitë. , të dhënat dhe informacionet e ekspozimit, cenueshmërisë dhe rrezikut.
Fatkeqësitë nuk janë plotësisht të parandalueshme, ndaj ndërkohë që përpjekjet për të reduktuar rreziqet janë të rëndësishme, Shqipëria gjithashtu duhet të përgatitet për më të keqen. Informacioni dhe financimi luajnë përsëri një rol të rëndësishëm këtu, siç përshkruhet në Diagnostifikimin e Financave të Rrezikut të Fatkeqësive të Bankës Botërore. Përvoja e Shqipërisë gjatë pandemisë COVID-19 tregoi gjithashtu se gatishmëria financiare e vendit për të përmbushur detyrimet e lidhura me fatkeqësitë ka një rëndësi në rritje. Qeveria duhet të hartojë një strategji gjithëpërfshirëse që qartëson prioritetet dhe identifikon instrumente të ndryshme financimi të rrezikut për të synuar më mirë grupe të ndryshme të palëve të interesuara dhe për të adresuar fatkeqësitë me frekuencë dhe ashpërsi të ndryshme.
Tërmeti shkatërrues që goditi Shqipërinë në vitin 2019 ndodhi pas miratimit të kuadrit ligjor për mbrojtjen civile, por më parë kishte pasur kohë të mjaftueshme që qeveria ta zbatonte plotësisht. Tani është koha për të siguruar që qasja e informuar për rrezikun dhe proaktive e menaxhimit të rrezikut nga fatkeqësitë e përshkruar në ligj të ndiqet në mënyrë aktive dhe të ketë burime të mjaftueshme përpara se të godasë fatkeqësia e ardhshme. Ne dhe partnerët e tjerë ndërkombëtarë do të vazhdojmë të këshillojmë dhe punojmë me Qeverinë për këto përpjekje, duke siguruar një ekonomi dhe të ardhme më elastike për popullin shqiptar.
Përgatiti: Gazeta Shqiptare
